ประยงค์

ชื่อวิทยาศาสตร์   Aglaia Odorata Lour.
ชื่อวงศ์    Meliaceae
ชื่ออื่น   พะยงค์, ขะยง, หอมไกล
ลักษณะทางพฤกษศาสตร์
ต้น จัดเป็นไม้พุ่มกึ่งไม้ยืนต้นขนาดเล็ก ทรงพุ่มทึบค่อนข้างกลม มีความสูงของต้นประมาณ 2-3 เมตร และสูงไม่เกิน 5 เมตร ลำต้นแตกกิ่งก้านตั้งแต่โคนตั้ง เปลือกลำต้นเรียบเป็นสีเทา ขยายพันธุ์ด้วยวิธีการตอนกิ่ง และวิธีการเพาะเมล็ด ขึ้นได้ดีในทุกสภาพดินฟ้าอากาศ ทนความแห้งแล้งได้ดีมาก แต่ควรปลูกในพื้นที่ที่มีแสงแดดตลอดทั้งวัน เพราะจะช่วยทำให้มีทรงพุ่มสวยงาม
ใบ เป็นใบประกอบแบบขนนก ออกเรียงสลับใบย่อยมี 5 ใบ (บางใบอาจมีใบย่อยเพียง 3 ใบ) ลักษณะของใบเป็นรูปรีหรือรูปไข่กลับ ปลายใบมน โคนใบแหลม ส่วนขอบใบเรียบเป็นคลื่นเล็กน้อย ใบมีขนาดกว้างประมาณ 1-2 เซนติเมตร และยาวประมาณ 2-4 เซนติเมตร ผิวใบเป็นสีเขียวเข้ม หลังใบและท้องใบเรียบ ก้านใบแผ่ออกเป็นปีก
ดอก ออกดอกเป็นช่อสั้นๆ ยาวประมาณ 5 เซนติเมตร โดยจะออกตามซอกใบและปลายกิ่ง ในแต่ละช่อดอกจะประกอบไปด้วยดอกย่อยขนาดเล็กมากกว่า 10 ดอก ดอกย่อยเป็นสีเหลืองและมีกลิ่นหอมแรง ลอยไปได้ไกล (แม้ดอกแห้งก็ยังมีกลิ่นหอมอยู่) มีกลีบดอก 6 กลีบ กลีบดอกซ้อนกันไม่บานออก ลักษณะเป็นรูปทรงกลมเล็กคล้ายไข่ปลาสีเหลือง สามารถออกดอกได้ตลอดทั้งปี ส่งกลิ่นหอมอ่อนๆ ตลอดทั้งวัน
ผล ลักษณะของผลเป็นรูปทรงกลมรี มีขนาดประมาณ 1-1.2 เซนติเมตร ผิวผลเรียบเป็นมัน ผลอ่อนเป็นสีเหลืองอ่อน เมื่อสุกแล้วจะเปลี่ยนเป็นสีแดงเข้มเกือบดำ ภายในผลมีเมล็ดสีน้ำตาล 1-2 เมล็ด
สรรพคุณทางสมุนไพร
ดอก มีสรรพคุณช่วยดับร้อน แก้อาการกระหายน้ำ ช่วยแก้อาการวิงเวียนศีรษะ ทำให้หูตาสว่าง จิตใจปลอดโปร่ง แก้อาการเมาค้าง แก้ลมจุกเสียด ช่วยเร่งการคลอด
ก้านและใบ มีรสเฝื่อน ใช้เป็นยาพอกแก้แผลบวมฟกช้ำ จากการหกล้มหรือถูกกระทบกระแทก และช่วยรักษาแผลฝีหนองทั้งหลาย ใช้เป็นยาสำหรับสตรีที่มีประจำเดือนมากผิดปกติ
รากและใบ ใช้แก้โรคที่เกี่ยวกับทรวงอก อาการชัก และแก้ไข้
รากใช้เป็นยาถอนพิษเบื่อ ยาเมา