เพกา
ชื่อวิทยาศาสตร์ :
Oroxylum indicum (L.) Kurz
ชื่อสามัญ :
Broken Bones Tree
วงศ์ :
Bignoniaceae
ชื่ออื่น :
มะลิดไม้ มะลิ้นไม้
ลิดไม้ (เหนือ) ลิ้นฟ้า (อีสาน) หมากลิ้นก้าง หมากลิ้นซ้าง (ฉาน-เหนือ)
แบกอ (ยาวี)
ลักษณะทางพฤกษศาสตร์ :
ไม้ต้น สูง 3-12 เมตรแตกกิ่งก้านน้อย
ใบประกอบแบบขนนกสามชั้น ขนาดใหญ่ เรียงตรงข้ามรวมกันอยู่บริเวณปลายกิ่ง
ใบย่อยรูปไข่หรือรูปไข่แกมวงรี กว้าง 4-8 ซม. ยาว 6-12
ซม. ดอกช่อ ออกที่ปลายยอดก้านช่อดอกยาว ดอกย่อยขนาดใหญ่กลีบดอกสีนวลแกมเขียว
โคนกลีบเป็นหลอดสีม่วงแดง หนาย่น บานกลางคืน ผลเป็นฝัก รูปดาบ เมื่อแก่จะแตก
ภายในเมล็ดแบน สีขาว มีปีกบางโปร่งแสงส่วนที่ใช้ : ราก เปลือกต้น ฝักอ่อน เมล็ด
สรรพคุณทางสมุนไพร
- ราก
- มีรสฝาดเย็น ขมเล็กน้อย ใช้บำรุงธาตุ ทำให้เกอดน้ำย่อยอาหาร เจริญอาหาร
- แก้ท้องร่วง แก้บิด แก้ไข้สันนิบาต
- ใช้ภายนอก รากฝนกับน้ำปูนใส ทาแก้อาการอักเสบ ฟกบวม - เพกาทั้ง 5 - คือการใช้ส่วนราก ใบ ดอก ผล ต้น รวมกันจะมีรสฝาดเย็น มีสรรพคุณสมานแผล แก้อักเสบบวม แก้ท้องร่วง บำรุงธาตุ แก้น้ำเหลืองเสีย แก้ไข้เพื่อลม เพื่อเลือด
- ฝักอ่อน - รับประทานเป็นผัก ช่วยในการขับผายลม บำรุงธาตุ
- เมล็ด - ใช้เป็นยาถ่าย เมล็ดแก่ใช้เป็นยาระบาย แก้ไอ ขับเสมหะ
- เปลือกต้น -รสฝาดเย็น และขมเล็กน้อย เป็นยาสมานแผล ทำน้ำเหลืองให้เป็นปกติ ขับน้ำเหลืองเสีย ขับเลือดดับพิษโลหิต บำรุงโลหิต แก้เสมหะจุกคอ ขับเสมหะ แก้บิด แก้อาการจุกเสียด
- เปลือกต้นตำผสมกับสุรา
- ใช้เป็นยากวาดประซะพิษซางเด็กชนิดเม็ดเหลือง
- แก้ละองขึ้นในปาก คอลิ้น แก้ละอองไข้
- ใช้ฉีดพ่นตามตัวคนคลอดบุตรที่ทนการอยู่ไฟไม่ได้ ทำให้ผิวหนังชา
- ทารอบ ๆ ฝี แก้ปวดฝีทาแก้อาการฟกบวมอักเสบ - เปลือกต้นสดตำผสมกับน้ำส้ม
ซึ่งได้จากรังมดแดงหรือเกลือสินเธาว์
- รับประทานขับลมในลำไส้ แก้จุกเสียด แก้บิด แก้อาเจียนไม่หยุด
- รับประทานแก้เสมหะจุกคอ (ขับเสมหะ) ขับเลือดเน่าในเรือนไฟ บำรุงโลหิต
นอกจากนี้เปลือกเพกา ใช้ร่วมกับสมุนไพรอื่น แก้เบาหวาน แก้โรคมานน้ำ เปลือกต้มรวมกับสมุนไพรหลายชนิด แยกเอาน้ำมันมาทาแก้
- แก้องคสูตร
- แก้ริดสีดวงทวารหนัก ทวารเบา
- แก้ฟกบวม แก้คัน
สารเคมี
ราก มี D-Galatose,
Baicalein, Sitosterols
แก่น มี
Prunetin, B- sitosterols
ใบ มี Aloe emodin
เปลือก มี Baicalein,
Chrysin, 6-Methylbaicalein
บทความ
