ติ้วขาว

ติ้วขาว (Taew)
Cratoxylum formosum (Jack.) Dyer
GUTTIFERAE
ชื่ออื่น กวยโชย (กาญจนบุรี) แต้ว(ใต้) ผักเตา (เลย) ติ้วส้ม (นครราชสีมา)

ลักษณะทางพฤกษศาสตร์ ไม้ยืนต้นขนาดเล็กถึงขนาดกลาง ผลัดใบ และผลิใบใหม่พร้อมกับออกดอก

ลำต้น มีหนามรอบ ๆ แผ่กิ่งก้านออกเป็นทรงพุ่ม เนื้อไม้ค่อนข้างเหนียว กระพื้ขาวแก่นสีน้ำตาลปนเหลือง มีน้ำยางเหนียวซึมออกมาความสูงต้น 8-15 เมตร

ใบ มีลักษณะเรียวยาว ปลายแหลม เรียงเป็นคู่ตรงข้ามกัน ใบกว้าง 1.5-5 เซนติเมตร ขอบใบเรียบ มีต่อมอยู่ใต้ใบกระจายไปทั่วโคนและปลายสอบหลังใบเป็นมัน มีสีเข้มกว่าท้องใบ เส้นแขนงใบมี 6-8 คู่ปลายโค้งจรดกุนถึงขอบใบ ใบแก่มีสีแสดหรือแดง

ดอก มีสีชมพูหรือสีขาว เป็นดอกสมบูรณ์เพศ ออกเป็นดอกเดี่ยว ๆ หรือเป้นกระจุกตามงาม มีกลีบเลี้ยงและกลีบดอกอย่างละ 5 กลีบ ดอกมีลักษณะมน กลีบดอกรูปไข่ มีเกสรตัวผู้จำนวนมากและรวมกันเป็นกลุ่ม

 ผล ผิวของผลแข็ง รูป กระสวยสีน้ำตาลถึงน้ำตาลดำ มีนวลขาวติดบริเวณผิวผล เมื่อแก่จัดจะแตกตามรอยประสานเป็นสามแฉก มองเห็นเมล็ดซึ่งมีปีกเป็นรูปโค้งเรียงอัดแน่นก้านผลยาวประมาณ 1 เซนติเมตร มีขนกระจายอยู่ทั่วทั่วไป การขยายพันธุ์ โดยการเพาะเมล็ดและการตัดชำกิ่ง
     นิเวศวิทยาและการแพร่กระจาย ติ้งขาวเจริญเติบโตได้ดีในดิน
ทุกชนิด ทนแล้งได้ปานกลาง พบขึ้นทั่วไปในป่าโปร่ง ป่าเบญจพรรณ
ในภาคเหนือ ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ และภาคใต้ตอนบนที่สูงจาก
ระกับน้ำทะเลตั้งแต่ 200-1,000 เมตร

ประโยชน์และสรรพคุณ

 ราก ต้มผสมกับหัวแห้วหมู่และ
รากปลาไหลเผือกใช้ดื่มประมาณวันละ 3 ครั้ง แก้ปัสสาวะขัด หรือขับปัสสาวะ ทาง
อาหาร ยอด และใบอ่อน มีรสฝาดและเปริ้ยว นิยมใช้เป็นผักจิ้มน้ำพริก แจ่วซุปหน่อไม้ ลาบ ก้อย หมี่กะทิ หรือนำไปแกงเพื่อให้อาหารออกรสเปรี้ยว เป็นที่นิยมมากในภาคตะวันออกเฉียงเหนือ ดอก นำไปต้มหรือแกง เช่น แกงเลียงผัก เนื่องจากติ้วขาวมีคุณค่าทางอาหาร ทั้งวิตามิน และเกลือแร่ โดยเฉพาะอย่างยิ่ง ติ้ขาวมีเบต้าแคโรทีนสูง ซึ่งสารนี้มีความจำเป็น ต่อทุกเพศทุกวัยเพราะสามารถเปลี่ยนเป็นวิตามินเอได้ในร่างกาย ในวัยเด็ก จำเป็น
ต้องได้รับวิตามินเออย่างเพียงพอ เพื่อการเจริญเติบโต และสร้างภูมิต้านทานโรค ที่สำคัญช่วยป้องกันไม่ให้เด็กเป็นโรคตาไก่ โรคตาบอดกลางคืน ทางอื่น เนื้อไม้ ของต้นติ้วขาว สามารถใช้ทำเสาเข็ม ด้ามเครื่องมือ เช่น จอบ เสียม หรือทำเชื้อฟืนได้เป็นอย่างดี นอกจากนี้
เปลือก ยังต้มทำสี ย้อมผ้าไหมมัดหมี่ได้