เขยตาย

เขยตาย

ชื่อวิทยาศาสตร์  Glycosmis pentaphylla (Retz.)D.C.

ชื่อวงศ์        RUTACEAE

ชื่อพื้นเมือง  ส้มชื่น ลูกเขยตาย น้ำข้าว พุทธรักษา ประยงค์ใหญ่ กระโรกน้ำข้าว ตาระแป กระรอกน้ำข้าว มันหมู เขนทะ

ลักษณะทางพฤกษศาสตร์
     ต้นไม้ เป็นไม้พุ่ม ลำต้นเหลี่ยม สูง 1-2 เมตร เรือนยอดโปร่ง กิ่งก้านมีขนสั้น ๆ นุ่มทั่วไป เปลือกนอกสีเทา เปลือกในสีขาว
     ใบ  ใบประกอบรูปขนนก ปลายคี่ 3-5 ใบ เรียงตรงข้าม ขนาด 4-6x12-18 ซม. ก้านใบยาว 0.5-1.3 ซม. รูปใบรีหรือรูปไข่ แผ่นใบหนา ปลายใบแหลมรูปสามเหลี่ยม ขอบใบเรียบแต่บิด เป็นมัน มีจุดแดงใกล้ ๆ ฐานใบ ใบบน ๆ จะมีสีแดงที่ฐาน
     ดอก  ดอกแบบช่อแยกแขนง ดอกย่อยมีก้าน เรียงสลับบนแกนกลาง กลีบดอกสีขาว รูปขอบขนาน ปลายมน เกสรตัวผู้ 10 อัน เกสรตัวเมีย 1 อัน อยู่เหนือวงกลีบ
     ผล  ผลสด เมล็ดจำนวนมากรูปกลม สีชมพูหวาน ขนาด 1 ซม.
     ระยะเวลาการออกดอกและเป็นผล  ระหว่างเดือน มี.ค.-ธ.ค.

สรรพคุณทางสมุนไพร
          ราก  กระทุ้งพิษ แก้พิษฝีภายในและภายนอก ขับน้ำนม แก้พิษงู แก้พิษแมลง แก้ไข้กาฬ แก้โรคผิวหนังพูพอง แก้ไข้รากสาด เกลื่อนฝีให้ยุบ แก้ฝีที่นม ตัดรากฝีที่นม
          เปลือกต้น  แก้ฝีภายนอกและภายใน กระทุ้งพิษ แก้พิษงู ขับน้ำนม แก้พิษต่าง ๆ แก้พิษไข้
          เนื้อไม้  กระทุ้งพิษ แก้ฝีภายนอกและภายใน แก้พิษงู ขับน้ำนม
          ดอกและผล  รักษาหิด
          
ข้อมูลการวิจัยที่สำคัญ
     สารเคมี  acid phosphatase ; anthocyanin; polyphenol; polyphenol oxidase ; succinic dehydrogenase.